‘Altijd blijven ontkennen’. Het is een strategie die door veel mensen die vreemdgaan toegepast wordt, in het diepste geloof dat dat de beste weg is. De weg van de minste weerstand, zogezegd. Je kunt doen wat je wil, je verleidingen volgen, en daar weinig of geen vervelende gevolgen van ondervinden. Ook de partner zou er niet onder lijden, want wat niet (zeker) weet, wat niet deert.
Ik geloof dat dit niet waar is. Dat geloof is voor een deel gebaseerd op eigen trauma met bedrog en het ‘blijven ontkennen’ ondanks mijn sterke vermoedens, laat ik daar eerlijk voor uitkomen, maar vooral op de boodschap die telkens terugkomt in boeken, artikelen en fora-berichten over (en van) mensen die stelselmatig vreemdgaan, en degenen die zij bedrogen hebben: het levert ontzettend veel psychologische schade op, bij alle betrokken partijen.
Het alternatief zou zijn: bekennen. “Ja, ik ga vreemd / ik ben vreemdgegaan.” De weg van de meeste weerstand. Wat gevreesd wordt, is dat er dan groot drama ontstaat. De partner die mogelijk ontzettend verdrietig en woedend wordt. De relatie die misschien wel voorbij is. Het bevredigende contact met de affairepartner(s) dat waarschijnlijk moet stoppen. Het goed draaiende gezin dat mogelijk ontwricht raakt. De sociale kring (en kinderen) die zich misschien tegen je keren. Dat zijn inderdaad een hele hoop, héle nare mogelijke gevolgen. Een heel leven kan in puin komen te liggen, als het een beetje tegenzit. Best logisch, dat je daar niet aan moet denken, en dus in alle toonaarden blijft ontkennen.
Tot het niet meer te ontkennen valt, als de partner plots harde bewijzen in handen heeft, en de weg van de minste weerstand plotsklaps verandert in die van de meeste. Een fout zit in een klein hoekje, en hoe langer de affaire duurt of hoe meer affaires er zijn, hoe groter de kans dat het allemaal uitkomt. Dan gaat het bovendien niet meer alleen om de pijn rondom het bedriegen en verzwijgen, maar komt daar de pijn van de leugens van het blijven ontkennen bij. Het vertrouwen, hoe minimaal dat er misschien nog was door alle vermoedens, wordt hiermee in één klap weggevaagd. Een grote kluif om daar nog van te kunnen herstellen samen.
Maar sommige mensen zijn een kei in het wegkomen met stiekem gedrag, en/of hebben een partner die niet al te achterdochtig is of het ergens wel weet, maar de boel door de vingers ziet. Zolang het ‘goed’ gaat, en de partner van niets lijkt te weten of er niets van zegt, lijkt de weerstand minimaal. Maar is dat zo?
Want wat doet het met je om telkens tegen je partner te moeten liegen?
Om altijd maar bang te zijn dat je partner erachter komt?
Om je in alle bochten te moeten wringen om de affairepartner(s) te kunnen zien?
Om tegelijkertijd al je partners tevreden te houden?
Om een beeld van jezelf te hebben als ‘iemand die vreemdgaat’?
Om te weten dat je de verleidingen niet kunt weerstaan, en je oude relatie niet durft te verlaten?
Kortom, om te weten dat misschien wel alle betrokkenen in deze situatie lijden: jijzelf, je ware partner (onder het wantrouwen, het gemis van verbondenheid, de twijfels over de eigen intuïtie, en het gevoel van onveiligheid in de relatie) en je affairepartner(s) (onder het niet weten waar ze aan toe zijn, de onvervulde verlangens en het altijd tweede viool moeten spelen)?
Dat alles klinkt toch ook als behoorlijk wat weerstand, in de vorm van een hele hoop stress, schuld- en schaamtegevoelens. Tenzij er bij degene die vreemdgaat een groot gebrek is aan empathie en geweten natuurlijk, maar dat is gelukkig vrij zeldzaam. Voor hen is ‘blijven ontkennen’ werkelijk de weg van de minste weerstand.
Gegeven dat de ontwikkeling van empathie en geweten geen al te grote deuken hebben opgelopen, dan lijkt de ware weg van de minste weerstand te zijn om er niet aan te beginnen. Niet vreemdgaan dus.
Echter, ook deze weg lijkt voor velen gepaard te gaan met weerstand. Dan moet je namelijk verleidingen weerstaan. Ook dat kan behoorlijk zwaar wegen, vooral als die verleidingen zeer sterk gevoeld worden of talrijk zijn. Dat zou bijvoorbeeld zo kunnen zijn in omgevingen waar vreemdgaan eerder regel dan uitzondering is. Of waar veel interactie met aantrekkelijke personen aangegaan wordt. Of als je je in je relatie uitgehongerd voelt op het vlak van emotionele of seksuele verbondenheid. Of als er sprake is van een ‘liefdes’- of seksverslaving, waarbij je shots ‘liefde’ of seks nodig denkt te hebben om te blijven functioneren. In al deze gevallen, kan ik me voorstellen dat het uitzonderlijk lastig voelt om niet aan verleidingen toe te geven.
Maar dit lijkt vooral erg lastig te zijn, voor diegenen die niet goed hebben geleerd om op een goede manier met hun verlangens, en dan vooral de frustratie van hun verlangens, om te gaan. Dan heb ik het over psychologische concepten als ‘impulscontrole’ (de mate waarin iemand in staat is zijn impulsieve neigingen te beheersen) en ‘frustratietolerantie’ (de mate waarin iemand kan verdragen dat zijn wensen niet ingewilligd worden).
Als het goed is, leer je dat als je jong bent al. Er zijn gezinsregels waar je je aan dient te houden, gebaseerd op de waarden van je ouders/verzorgers. “Dit mag wel, en dit mag niet”. Graag ook met heldere uitleg waarom dat zo is. Ouders die hun kind duidelijk kunnen maken wat de regels zijn, wat de gevolgen zijn als deze overtreden worden, en hier dan ook liefdevol maar consequent gevolg aan geven, vervullen deze opvoedingstaak naar behoren. Zo leer je als kind dat er grenzen zijn aan jouw gedrag, die anders dan jouw wensen kunnen zijn, maar waar je rekening mee hebt te houden. Doe je dat niet, dan zijn de vervelende gevolgen voor jou. Jouw keuze. Als je als jongvolwassene eenmaal uitgevlogen bent, mag je jouw eigen waarden en bijbehorende leefregels creëren, en kun je uit je opvoeding meenemen wat voor jou werkt en achterlaten waar je niet achter staat. Je ouders hopen daarbij natuurlijk dat ze je een stevige basis aan helpende waarden hebben meegegeven, zodat je als volwassene een ‘waardevol’ leven zult leiden.
Als het niet goed is, leer je dit allemaal niet.
Misschien waren jouw ouders op dit vlak wat passief. Ze hadden bijvoorbeeld zelf geen duidelijke waarden, waar ze naar leefden, of ze namen het niet zo nauw met moreel besef, of dat was allemaal wel zo, maar ze vonden het lastig om grenzen aan jou te stellen. Mogelijk waren ze conflictvermijdend, en bewaarden ze liever de goede vrede, dan dat er gedoe zou komen door jou in het gareel te houden. Liever de regels wat buigen, dan een krijsend kind. Zo’n kind leert dan dat er geen grenzen zijn, en dus dat de eigen wil (en bijbehorende verlangens) wet is. De overtuiging wordt dan al snel: “Ik mag doen wat ik zelf wil, ik hoef geen rekening te houden met anderen, voor mij gelden de regels (van de maatschappij, op mijn werk, in relaties etc.) niet”.
Nu vermoed ik dat veel mensen die stelselmatig vreemd gaan, wat grenzen betreft, behoorlijk passieve ouders hebben gehad. Of juist zeer strikte ouders, waarbij er een allergie is ontstaan voor opgelegde regels. Die programmering is dan niet hun schuld, maar inmiddels, als volwassene, wel hun verantwoordelijkheid.
Nu kunnen we helaas niet in een tijdmachine terug naar het verleden en onze opvoeding herstellen, daar waar het duidelijk mis is gegaan. Maar we kunnen wel onze ogen ervoor openen.
Als jij degene bent die het vreemdgaan maar niet kan laten, hoe zit dit dan bij jou? Heb jij goed met grenzen leren omgaan? Hoe zit het met jouw impulscontrole en frustratietolerantie? Heb jij oog voor andermans behoeften, als die afwijken van die van jou, en ben je bereid daar rekening mee te houden?
Als je moet concluderen dat daar een lacune zit, en je daar zelf ook niet blij mee bent, maak er dan een punt van om jezelf in positieve zin te ontwikkelen. Word je eigen ouder, zoals je die graag had gehad. Leer hoe je grenzen aan je verlangens kunt stellen, als die in conflict zijn met die van jouw geliefden. Neem bijvoorbeeld iemand in gedachten, die dit allemaal wel heel goed onder de knie heeft, zodat je die als jouw persoonlijke mentor of inspiratiebron kan inzetten, op momenten van verleiding. Vraag je telkens af wat deze persoon zou doen, als die in jouw situatie zat, en volg dit voorbeeld. Leer hoe je beter met verleidingen en andere emoties om kunt gaan, bijvoorbeeld middels aandacht-oefeningen in een cursus Mindfulness of meditatie. Leer hoe je over je verlangens kunt communiceren, en hoe je lastigheden in je relatie aan kunt kaarten, bijvoorbeeld in een training Geweldloze communicatie. Leer hoe je conflicten kunt uitpraten, als je toch een ‘fout’ hebt begaan, en hoe je het vertrouwen dan weer kunt herstellen, bijvoorbeeld in relatietherapie. En, misschien wel de belangrijkste: onderzoek waarom jij vreemdgaat, en wat je daar aan kunt doen, bijvoorbeeld in individuele therapie.
Denk je nu: “Ja, maar het kwaad is al geschied; ik zit in een situatie waarin ik al te lang ben blijven ontkennen, dus er is geen weg meer terug. Ik blijf toch liever ontkennen.”? Ik ben van mening dat het nooit te laat is om hiermee te beginnen. Met een bekentenis uit eigen beweging, inclusief oprechte spijtbetuiging, en inclusief oprechte intentie om vanaf nu beter te doen en alle mogelijke middelen in te zetten om daar te komen, kom je al heel ver. De opvoeding door je ouders ligt in een ver verleden, het is nu aan jou om daar verantwoordelijkheid voor te nemen.