“Hoi, ik ben Stefanie, en ik ben relatieverslaafd”. Ik kreeg het amper m’n mond uit en had de neiging om met mijn vingers aanhalingstekens in de lucht te vormen als ik het woordje relatieverslaafd uitsprak. Ik vond de (onofficiële) diagnose te extreem. Mijn therapeut en de groepsgenoten van groepstherapie vonden dat ik in ontkenning was.
Ik was net onder behandeling bij een verslavingskliniek voor relatieverslaving – vallend onder de paraplu-term ‘seks- en liefdeverslaving’ – en kreeg daar een intensieve behandeling, te weten elke week sessies individuele therapie, groepstherapie, maar ook het volgen van zogenaamde SLAA-bijeenkomsten. (Heb je de Netflixserie ‘Love’ gezien? Mickey bezoekt deze bijeenkomsten.) SLAA staat voor Sex and Love Addicts Anonymous en volgt het format van AA-bijeenkomsten voor alcoholisten, die een stuk bekender zijn.
Ik had verlatingsangst ja, zat telkens in knipperlichtrelaties en kon lastig alleen zijn. Maar was het bij mij nu echt zo erg dat het een verslaving genoemd mocht worden? Ik wist het niet zeker.
Ik merkte ook dat mijn vrienden het een beetje weglachten. Oh daar heb je Stefanie weer met haar diagnoses. “Wat is er mis mee om graag een intense relatie te willen? Je bent gewoon gek op de liefde. Zoveel mensen stappen van de ene in de andere relatie en kunnen niet alleen zijn. Zoek gewoon een man die daaraan kan voldoen.” Tja..
Toen ik echter een poosje in behandeling was, veranderde mijn perspectief. Ik herkende me in de verhalen van mijn groepsgenoten. Hun leven leek, net als het mijne, volledig te draaien om ‘liefde’, seks en romantische intriges. Ik herkende hun gevoel van innerlijke leegte en de wanhopige zoektocht om deze leegte op te vullen met de intensiteit van ‘liefde’ of seks. Lukte dat niet dan volgden gevoelens van wanhoop, paniek, depressie en suïcidale gedachten. Lukte het wel dan leefden ze even in een high, alleen in het moment van samenzijn. Direct daarna was die high alweer verdwenen en volgde een diepe low en obsessieve gedachten, tot het volgende moment van samenzijn. Op alle mogelijke (disfunctionele) manieren probeerden ze aan hun ‘fix’ te komen.
Om een paar persoonlijke voorbeelden te noemen..
De dag dat het uitging met een geliefde (ik werd hysterisch huilend letterlijk de voordeur uitgeduwd), fietste ik hyperventilerend naar huis, waar ik als een hoopje ellende in elkaar zakte. Ik was volledig in paniek en voelde me onveilig en alleen op de wereld. Wat had het leven zo nog voor zin? Ik kon alleen nog maar de leegte zien, die voelde alsof het eeuwig zo zou zijn. Na een urenlange huilbui herpakte ik me gelukkig weer, installeerde ik Tinder en regelde ik een date voor een paar dagen later. Toevallig was dit gelijk een schot in de roos, want ik werd dolverliefd en bleef deze man nog maandenlang zien. Het verdriet om mijn ex was ik snel vergeten.
Mijn relaties begonnen zelden normaal, in de zin van: een paar keer daten, zeggen dat je elkaar leuk vindt en een relatie beginnen. Bij mij was die progressie er niet. Maandenlang ‘zag’ ik iemand, zo zei ik het: “Ik zie die-en-die, we hebben het heel fijn samen.” Het werd geen relatie en als het dat wel werd, dan was dat meestal het begin van het einde. Maar dat einde was dan zelden écht het einde.. ik kon hen niet loslaten. Het idee van een duurzame relatie vond ik saai. Als ik stellen om me heen zag, die samen overduidelijk in een sleur zaten, dan walgde ik daar stiekem van. Ik wilde pure romantiek!
De periode dat ik iemand zag voelde als een emotionele achtbaan: ik was ontzettend verliefd en verlangde hevig naar hem als ik niet bij hem was. Geen enkele andere bezigheid kon me nog bekoren, dus ik zat veel thuis. Met de gordijnen dicht, al was het hartje zomer. Ik bleef obsessief aan hem denken en aan onze vorige of volgende afspraak. Gek werd ik ervan. Ik voelde me enorm onrustig en kon me nergens op concentreren. Werken was nauwelijks mogelijk, ik heb me vaak ‘ziek’ gemeld om deze reden.. tja, emotioneel ziek is ook ziek. Als ik een nieuwe afspraak had geregeld zakte die onrust direct, om te veranderen in een roes van geluk als ik bij hem was. Tot ik weer alleen was. Wash-rinse-repeat. Lukte het niet om snel genoeg een nieuwe afspraak te krijgen of stopte zo’n niet-relatie? Dan probeerde ik het bij iemand anders of een poosje later weer bij diezelfde exgeliefde. Ik had een paar mannen (exen of ex-scharrels), op wie ik nog steeds verliefd was, onder de knop. Voor een shotje ‘liefde’ on demand.
Als ik bij vrienden was ging het onderwerp vrijwel altijd over mijn avonturen in de liefde. Of ik vroeg hen naar hun liefdesrelaties of gebrek daaraan. Een ander onderwerp interesseerde me weinig. Ik schaamde me daar best voor, maar kon het toch niet laten. De gretigheid waarmee ze naar mijn verhalen leken te luisteren en de verrassende openheid over hun eigen liefdesleven maakte veel goed, al weet ik zeker dat ze gedacht moeten hebben: jee, heeft zij nooit iets anders om over te praten?
Dus ja, het was echt zo erg bij mij.
De SLAA-folder verwoordt het mooi. Bij seks- en liefdeverslaving gaat het om het volgende:
“Wij geloven dat dit een verslaving is. Niet alleen omdat wij ons meer met seks en ‘romantiek’ bezighouden dan anderen, maar ook omdat wij dat om heel andere redenen doen.
In tegenstelling tot normale mensen die met liefde en seks normale behoeften vervullen, gebruiken verslaafden ‘liefde’ en seks om de pijn te verzachten, die is ontstaan door problemen op andere gebieden van hun leven. Wanneer wij iets of iemand zoeken om ons hieruit weg te halen, proberen wij in feite de werkelijkheid te ontvluchten. Wij gaan de intensiteit van seks en romantiek, hoe vluchtig ook, gebruiken als vervanging voor andere vormen van voldoening, als troost voor een echt of ingebeeld gebrek aan liefde, of om een leven dat te veel pijn oplevert te vermijden. Natuurlijk, normale mensen gebruiken ook wel eens romantiek of seksuele avonturen als uitweg voor levensproblemen of om moeilijkheden de baas te kunnen. Maar het verschil tussen deze mensen en ons is, dat zij daarmee kunnen ophouden als zij dat willen. Wij niet. Wij offeren intimiteit en emotionele banden die wij met andere mensen hebben op. De eenzaamheid en de spanningen in ons leven worden steeds groter, en het gebrek aan controle over ons gedrag krijgt steeds ernstigere gevolgen. [..]
Dit maakt het voor ons onmogelijk een ‘normale’ relatie aan te gaan zoals ‘normale’ mensen doen. [..]
Soms uit de verslaving zich in een voortdurend wisselen van seksuele partner, op zoek naar iemand die kan voldoen aan ons eisenpakket. Vaak verklaren wij dit rusteloze zoeken door te wijzen op een ongelukkige thuissituatie in onze jeugd. Soms manifesteert de verslaving zich als een zich wanhopig vastklampen aan één persoon, ondanks herhaaldelijke mishandeling of gebrek aan begrip. [..]
Als seks- en liefdeverslaafden zijn wij altijd op zoek naar die persoon of seksuele handeling die ons kan verlossen van de eenzaamheid en onze innerlijke leegte kan opvullen. Zolang wij op deze manier blijven proberen onze eigen leegte te vullen, hebben wij het gevoel dat niemand ons werkelijk kan begrijpen en dat het leven geen zin heeft zonder ‘liefde’ of seks. [..]
Wij, als seks- en liefdeverslaafden, hebben in de regel nog nooit een liefdesrelatie gehad, waarin twee mensen samen zijn om met elkaar te delen, en waarbij beiden beschikken over een persoonlijke integriteit en een gevoel van innerlijke kracht en zekerheid.”
Ik heb in mijn hele liefdesleven één ‘goede’ en normale liefdesrelatie gehad, maar ook deze was ongezond, op het symbiotische af. Hier veranderde ik in de persoon met bindingsangst. Mijn persoonlijke integriteit en gevoel van innerlijke kracht en zekerheid waren ver te zoeken.
Om hieraan te werken hebben ze het 12-stappen-programma, hierbij overgenomen uit het Engelse boek van SLAA:
- We admitted we were powerless over sex and love addiction – that our lives had become unmanageable.
- Came to believe that a Power greater than ourselves could restore us to sanity.
- Made a decision to turn our will and our lives over to the care of God as we understood God.
- Made a searching and fearless moral inventory of ourselves.
- Admitted to God, to ourselves, and to another human being the exact nature of our wrongs.
- Were entirely ready to have God remove all these defects of character.
- Humbly asked God to remove our shortcomings.
- Made a list of all persons we had harmed, and became willing to make amends to them all.
- Made direct amends to such people wherever possible, except when to do so would injure them or others.
- Continued to take personal inventory, and when we were wrong promptly admitted it.
- Sought through prayer and meditation to improve our conscious contact with a Power greater than ourselves, praying only for knowledge of God’s will for us and the power to carry that out.
- Having had a spiritual awakening as the result of these steps, we tried to carry this message to sex and love addicts, and to practice these principles in all areas of our lives.
Deze stappen worden uitgeschreven in een boek en doorloop je met een zogenaamde fellow, iemand die jou hierbij kan begeleiden en steunen. Een fellow is een persoon die al een hele tijd in het programma zit en ervaringsdeskundige is. Je krijgt ook de telefoonnummers van je groepsgenoten bij SLAA, zodat je kunt bellen als dat nodig is. Zolang je aan de twaalf stappen werkt blijf je nuchter, dat wil zeggen: seksueel en ‘liefdes’-nuchter. Voor mij betekent dat: geen romantische intriges meer, geen niet-relaties vol highs en lows.
Dus maandenlang geen aangerommel meer, tot je jezelf zo ontwikkeld hebt dat je vervulling uit meerdere aspecten van je leven weet te halen (zoals je vriendschappen, familie, je werk, hobby’s, sport etc.), niet alleen uit de intensiteit van ‘liefde’ of seksuele contacten.
Je hoeft overigens niet celibatair door het leven te gaan. Je mag nog steeds geliefden opzoeken, maar het is belangrijk dat het geen moeten meer is en dat het niet je voornaamste focus in het leven is. Zodra de ‘liefde’ op regelmatige basis pijn doet en je geliefde niets doet om je daarmee te helpen, dan is dat een teken dat je ongezond bezig bent en dat je beter kunt stoppen met waar je mee bezig bent. Alleen zo kun je leren jezelf in liefde met iemand te verbinden en dit niet meer doen om een innerlijke leegte op te vullen.
Ik heb me niet helemaal aan de regels gehouden. Ik ben begin 2015 in therapie gegaan en heb sindsdien de ene na de andere niet-relatie gehad, met slechts een half jaar nuchterheid tussendoor. Ik kon er niet mee stoppen en besefte eigenlijk nog niet volledig dat dit soort relaties echt geen zin had (nu gelukkig wel). Ik heb hier geen spijt van, ik leer het beste door ervaring. Het diepe weten dat ik nu heb, had ik nooit alleen uit boeken en gesprekken kunnen halen.
Tegelijkertijd heb ik in die jaren absoluut niet stilgezeten. Ik heb me gestort op persoonlijke ontwikkeling. Ik heb me gericht op het leren nemen en geven van ruimte, het dealen met jaloezie en het aanleren van betere communicatievaardigheden. Ik heb geleerd hoe ik niet meer toegeef aan mijn onophoudelijke drang om samen te zijn. En ik heb een stam om me heen verzameld en mijn leven gevuld met interessante bezigheden. Ik hou de focus op mijn groei door erover te lezen, erover te praten (met lotgenoten) en door het schrijven van deze artikelen.
Ze zeggen wel eens: eens een verslaafde, altijd een verslaafde. Daar ben ik het niet mee eens. Een mens kan groeien en zijn programmering tweaken met nieuwe ervaringen. Wat ik wel geloof is dat het een zwakke plek blijft. De neiging om terug te vallen in oud gedrag is – vooral in perioden van stress – vrij groot. Het is daarom belangrijk om hier alert op te blijven, je leven leuk in te richten, een fijne groep vrienden/familie om je heen te verzamelen en een ‘practice‘ voor jezelf te ontwerpen, voor als het minder goed met je gaat: hoe kan ik dealen met nare gevoelens op een gezonde manier? Dan kom je er wel.