Als alles tussen jou en je geliefde altijd koek en ei is, dan is dat natuurlijk heerlijk, maar groeien doe je er niet van. En misschien is dat ook niet waar je naar op zoek bent. Daar is absoluut niets mis mee. Maar mensen met een ‘groei-mindset‘ willen dat wel, ook in hun relaties.
Het is goed om regelmatig wat emotionele pijn (dus geen lichamelijke pijn!) te ervaren in je liefdesrelaties. Dat is wat ik geloof, geheel tegen de gebruikelijke gezond-verstand adviezen en de adviezen die in boeken over verlatingsangst/bindingsangst (zoals het populaire boek ‘Attached’/’Verbonden’) staan in. Ook, of misschien wel juist, als je die pijn in het begin van een relatie ervaart.
Emotionele pijn wijst namelijk vaak op het bestaan van triggers: situaties die buitenproportioneel heftige emoties in je opwekken, omdat ze je (onbewust) herinneren aan een oud trauma (of traumaatje) in zo’n zelfde soort situatie. Iemand waartoe je je aangetrokken voelt en het vermogen heeft om jou te triggeren is een geschenk, omdat hij/zij je enorm kan helpen bij je persoonlijke groei.
Stel, je hebt een aversie tegen situaties waarin je genegeerd lijkt te worden door je geliefde. Dat is mijn eigen traumaatje. Ik kan daar onredelijk boos over worden. Het kleinste teken dat ik genegeerd word, bijvoorbeeld het lange tijd niet reageren op een berichtje, kan mij furieus maken en ervoor zorgen dat ik heel nare dingen ga zeggen. Ik lijk in zo’n moment iemand anders te worden, mijn boosaardige alter-ego. Ik kan niet meer relativeren en handel impulsief vanuit mijn woede. Ik vind het ontzettend kleinzerig en onredelijk van mezelf en schaam me er voor, maar laten kan ik het niet. Dát is een trigger, oftewel een kindwond, oftewel een trauma.. of gewoon jouw zwakke plek. Geef het beestje maar een naam.
Nu zou je kunnen besluiten, na dit soort situaties een aantal keer te hebben meegemaakt met je nieuwe geliefde, dat het niet gaat werken. Hij wekt teveel irritatie en pijn bij je op. Je vecht/vlucht-systeem slaat telkens op hol, dat voelt ongelooflijk vervelend. Iemand die je zo sterk kan triggeren in een bepaalde situatie, doet dat waarschijnlijk ook in andere situaties. In mijn voorbeeld, iemand die nogal nonchalant omgaat met reageren op berichtjes, zal waarschijnlijk ook vrij weinig contact initiëren of initiatief nemen in de relatie. Zijn hele houding zal vrij nonchalant zijn, verbindingsgewijs. Het komt in feite allemaal op dezelfde eigenschap neer, maar het lijkt erop dat het op meerdere vlakken niet matcht tussen ons. Ik concludeer: hij zal er niet voor mij zijn als ik hem nodig heb. Deze relatie gaat alleen maar pijn opleveren.
Boeken over verlatings- en bindingsangst vertellen je dat je, als je zelf onveilig gehecht bent, iemand moet zoeken met een veilige hechtingsstijl, omdat je jezelf anders met een chronisch geactiveerd vecht/vluchtsysteem opzadelt. Hoewel dat van dat vecht/vluchtsysteem klopt en hoewel dat inderdaad vrij onmogelijk voelt, ben ik het er niet mee eens om jezelf te dwingen een veilig gehecht iemand te daten.
Ten eerste: die veilig gehechte mensen verschijnen waarschijnlijk niet eens op je radar. Ikzelf vind ze simpelweg niet aantrekkelijk. Dat is geen bewuste keuze overigens, dat is chemie. Onbewuste stofjes én patronen in gedrag sturen onze aantrekking. Ik val bijvoorbeeld alleen op mannen die iets onafhankelijks uitstralen. De kans dat zo iemand moeite heeft met verbinden en mij dus zal triggeren op dat stuk is dan groot.
Ten tweede: wie zegt dat zo’n veilig gehecht iemand goede relatievaardigheden heeft? Zoals communicatievaardigheden en een bewustzijn van zijn eigen gedrag en overtuigingen in de relatie? Het zou de bedoeling zijn dat je als onveilig gehecht persoon leert hoe ‘het’ moet van de veilig gehechte. Ik betwijfel dat..
Ten derde: niemand is volledig veilig gehecht. Je hebt altijd iets van verlatings- én bindingsangst in je en vaak wisselt de angst die overheerst ook per relatie. Je zult hoe dan ook soms getriggerd worden in AL je relaties. Dan kun je maar beter leren hoe je ermee om moet gaan en gewoon je aantrekking volgen. Het is sowieso al haast geen optie om die aantrekkingskracht te negeren, als die heel sterk is.
Je vrienden zullen het waarschijnlijk eens zijn met de boeken. Zij zien je geworstel en onvrede en zullen je adviseren er mee te stoppen. Liefde hoort geen pijn te doen, zeker niet in het begin. Dit zal nooit werken. Toch?
Tja, het ligt er maar aan wat je doelstelling is in het leven. Als jij comfortabel het leven door wil fladderen, dan hoort liefde inderdaad geen pijn te doen.
Vind je het echter bevredigend om jezelf te ontwikkelen tot een compleet mens met zo weinig mogelijk blinde vlekken en oude wonden die je emoties en gedrag sterk beïnvloeden, dan hoort liefde wel pijn te doen.
Juist omdát je zoveel van je geliefde houdt voel je voldoende noodzaak (‘sense of urgency’) om aan de slag te gaan met die onderontwikkelde eigenschap van je, waardoor je telkens zo’n gedoe in je relatie hebt, zoals in mijn geval: het aanleren van meer zelfstandigheid / onafhankelijkheid. (In hun geval: het aan leren gaan van meer verbinding). Zit je in een relatie waarbij die eigenschap niet echt aangesproken wordt, dan zul je daar ook niet zo snel in groeien.
Dat zie je vooral bij stellen die op dezelfde manier onveilig gehecht zijn. Twee mensen met een angstige hechting, die veel verbinding willen, of twee mensen met een vermijdende hechting, die veel vrijheid nodig hebben. Voor iemand met verlatingsangst wordt dat een symbiotische relatie, waarin je vrijwel alles samen doet en de ander je constant gerust stelt. Voor iemand met bindingsangst betekent dat het aangaan van een of meerdere niet-relaties, waarin je geen commitment met elkaar aangaat en elkaar slechts af en toe opzoekt. Als jullie beiden kunnen berusten in jullie angst tot verlating ofwel verbinding, dan voelt dat eerst als een warm bad: yes, eindelijk iemand die mijn behoeften begrijpt en deelt! Geen pijn, geen gedoe, alles gaat als vanzelf. Maar angsten verdwijnen niet als je ze blijft vermijden, sterker nog, dan groeien ze juist. En.. als de tijd verstrijkt zal de overdaad aan verbinding of het gebrek aan verbinding één van beiden (of jullie beiden) opbreken.. het is gewoon geen duurzame relatiemodus.
Terug naar je pijnlijke relatie. Besluit je te stoppen, dan is de kans levensgroot dat je in latere relaties opnieuw getriggerd zult worden, door dezelfde soort situaties. Je neemt je wonden namelijk gewoon met je mee. Zelfs in relaties met een zogenaamd ‘veilig gehecht’ persoon, want ook die kan wel eens te dichtbij komen of teveel afstand bewaren.
De IMAGO-theorie van Harville Hendrix zegt onder andere dat je je juíst aangetrokken zal voelen tot iemand die als geen ander zout in jouw wonden kan strooien. Het is vertrouwd gedrag vanuit je verleden en bekend maakt bemind, ook als dat iets negatiefs is. Misschien kreeg je vroeger het gevoel genegeerd te worden door je vader of moeder, van wie je ontzettend veel hield en van wie je dolgraag aandacht wilde krijgen. Maar je kreeg die aandacht niet, in elk geval niet in de mate waarin je dat graag wilde. De pijn die je nu voelt als je denkt genegeerd te worden is gelijk aan de pijn die je ook als kind voelde. Het is in feite een kinderlijke wanhoopsdriftbui.
Oké, dan blijf je bij je geliefde. Moet je dan maar genoegen nemen met een relatie vol pijn?
Nee, dat zou doelloos, vrij masochistisch en bovendien her-traumatiserend zijn. Het gaat er om dat je actief aan de slag gaat om te leren dealen met die oude wond. Dat je vaardigheden leert om je angst aan te kijken (dus niet te vermijden), zodat de pijn steeds zwakker wordt en verdwijnt. Zo wordt je uiteindelijk een completer en ’emotioneel volwassener’ mens. Het liefst doe je dit samen, zodat jullie liefde uiteindelijk verandert in ‘relaxed joyfulness‘, maar ook als jij de enige bent die hiermee wil oefenen kom je al heel ver, al is dit zeker niet voor iedereen weggelegd. (HOE je dat precies kunt doen heb ik hier beschreven.)
Ik kan oprecht zeggen dat ik veel zelfstandiger, sterker en relaxter geworden ben in mijn relaties in de afgelopen 5,5 jaar, dankzij mijn vaak pijnlijke niet-relaties in combinatie met de lessen die ik leerde in alle boeken en cursussen over persoonlijke ontwikkeling.
Nu vind ik het echter tijd geworden dat mijn geliefden met me meedoen. Alleen kom je best een eind, maar nu wil ik all the way. Samen een fijne balans vinden tussen vrijheid en verbinding.