Je kindtrauma met verlating of verbinding – heel het binnen je relatie

Verlatingsangst (je geliefde vastklampen/claimen) en bindingsangst (je geliefde op afstand houden) zijn heel veel voorkomend en goed te verminderen – en zelfs te helen – binnen een liefdesrelatie. Je moet alleen even weten hoe.

Mensen die bekend zijn met verlatingsangst voelen zeer sterke sensaties in hun lichaam op het moment dat ze het idee krijgen in de steek gelaten te worden door hun geliefde. Diezelfde sensaties voelen mensen met bindingsangst op het moment dat ze het idee krijgen vastgezet te worden door hun geliefde. In beide gevallen kan dat letterlijk zo lijken, bijvoorbeeld als je geliefde de deur uitloopt of je in een stevige knuffel vast blijft houden, of figuurlijk, als je geliefde de relatie dreigt te verbreken of juist bij je in wil trekken.

Deze angsten werken als alle andere angsten en mogen niet onderschat worden. Ze veroorzaken een stressreactie van het zenuwstelsel: de vecht-vlucht-bevriesreactie. De hartslag gaat omhoog, de ademhaling wordt sneller en de spieren spannen zich aan. Het lichaam bereidt zich voor op actie om aan haar vijand te ontsnappen of, als actie niet mogelijk is, op verstijving, zodat haar vijand zal denken dat ze dood is en haar met rust laat. Het voelt als een lichte paniekaanval. Paniekaanvallen heten zo, omdat ze paniek geven op momenten dat de paniek (de vecht-vlucht-bevriesreactie) niet nodig is voor overleving. Je wordt niet letterlijk in dat moment met de dood bedreigt. Het gevaar is in die zin niet reëel. Maar zo voelt het dus wel.

Hoe kom je nou aan deze angst en waarom voelt je geliefde in dat moment als een vijand?

Ergens heb je gedurende je leven opgepikt dat het levensgevaarlijk is om verlaten of vastgezet te worden door je geliefden. Jouw basisbehoeften kwamen erdoor in het gedrang. Aannemelijk is dat dit in je vroege jeugd gebeurd is, omdat je toen nog heel afhankelijk was van je verzorgers. Je ging letterlijk dood als ze niet in jouw behoeften voorzagen.

Stel: je bent nog heel klein en je wordt voor langere tijd alleen gelaten. Mama en papa horen je gehuil niet of negeren het. Je krijgt niet wat je op dat moment nodig hebt, wat dat dan ook maar is: voedsel, water, een schone luier, lichamelijk contact, aandacht, geruststelling. Je kunt het je zelf niet geven, je kunt er niet om vragen en ook kun je niet zelfstandig naar een plek gaan waar ze meer aandacht voor je hebben. Je bent volledig aan hen overgeleverd. Kun je je voorstellen hoe groot de angst dan is? De basisovertuiging die dit trauma oplevert is “je bent er niet voor me, mijn behoeften zijn niet belangrijk voor jou.”.

Het kan ook zo zijn dat je als kind juist overvoerd bent door je verzorgers. Ze waren heel veeleisend, overspoelden je met lichamelijk contact en aandacht of hadden zélf veel aandacht van jou nodig, misschien omdat ze emotioneel niet helemaal stabiel waren. Ze leken niet op te merken dat jij juist meer ruimte wilde. Ze waren er niet per se voor jouw behoeften, maar voor die van zichzelf. Op alles werd gelet; ze hielden je als een havik in het oog. Voel je de frustratie die dit geeft? Als heel klein kind kun je niet weglopen en roepen ‘laat me met rust!’, omdat je simpelweg nog niet kunt praten en lopen. Je kunt natuurlijk niet zomaar een nieuw gezin zoeken. Je verzorgers teleurstellen is daarnaast veel te gevaarlijk, omdat ze dan misschien wel weg zullen gaan en je niemand meer hebt. Dus laat je alles op apathische wijze toe. De basisovertuiging die dit trauma oplevert is “ik mag mezelf niet zijn, mijn grenzen zijn niet belangrijk voor jou”.

Gebeurde dit op regelmatige basis of is het één keer goed mis gegaan, dan kan deze angst/frustratie zich vastzetten in je lichaam, gekoppeld aan de mentale herinnering van destijds. Het is een trauma geworden. Kom je nu, als volwassene, opnieuw in een situatie die vergelijkbaar is met destijds, waarin je verlaten of verstikt denkt te worden door je geliefde, dan wordt die lichamelijke herinnering geactiveerd. Angst! Woede! Je schaamt je er misschien voor, want je ziet ook wel dat het een overdreven reactie is, maar het doet verdomde pijn. Je reactie voelt heel terecht. Het lijkt onmogelijk met deze persoon door te blijven gaan.

Het vervelende is dat jouw systeem dit trauma blijft herhalen tot in de eeuwigheid. Óf tot het systeem geherprogrammeerd wordt, door eindelijk op consistente basis te doen wat je als kind niet kon: er voor jezelf zijn. Dat kan nu tenslotte zonder in levensgevaar te belanden; je bent niet meer afhankelijk van de ander.

Hier kun je bewust mee gaan oefenen op momenten dat jullie elkaars trauma triggeren in de relatie.

Praat er eerst uitgebreid over. Stel jullie beider triggers vast. Wanneer steekt dat nare overweldigende gevoel de kop op? Wat gebeurt er dan precies en hoe interpreteer je deze gebeurtenis? Als verlating of als verstikking? Heb je een idee waar dit gevoel vandaan komt.. zie je de link met jouw kindertijd? Zorg dat je je eigen en elkaars triggers goed begrijpt. Een therapeut gespecialiseerd in hechting en verlatings-/bindingsangst kan jullie hier zo nodig bij helpen.

Heb jij last van verlatingsangst?
De volgende keer dat je je door je geliefde in de steek gelaten voelt, kun je rustig proberen te blijven en vragen om wat je wilt. Je hoeft niet in passief-agressief of agressief protestgedrag te vervallen, zoals gehuil, gejammer, gemanipuleer, beschuldigingen, eisen. Je kunt zeggen: “Lieverd, ik voel me getriggerd. Ik ben verdrietig en zou graag een knuffel van je willen. Wil je me die geven?” Is je geliefde op dat moment niet in staat je die knuffel te geven, geef dan duidelijk aan dat je toch van je geliefde houdt en zoek troost bij je vrienden of familieleden. Dit versterkt het vertrouwen bij je geliefde (die meestal juist last heeft van de andere angst) dat je hem of haar niet nódig hebt. Daardoor voelt hij/zij zich minder verstikt en dus veiliger in de relatie.

Heb jij last van bindingsangst?
De volgende keer dat je je door je geliefde verstikt voelt of verantwoordelijk gemaakt voor zijn of haar geluk, kun je kalm aangeven wat je niet prettig vindt. Je hoeft niet in apathische vermijding te vervallen, door je af te sluiten, uit te tunen, weg te lopen of telefoontjes en berichtjes niet te beantwoorden. Je kunt zeggen: “Lieverd, ik voel me getriggerd. Ik moet even tot rust komen na onze ruzie. Ik heb behoefte aan wat tijd voor mezelf. Wil je me die geven?” Is je geliefde op dat moment niet in staat je die tijd voor jezelf te geven, neem dan zelf even afstand, waarbij je duidelijk aangeeft dat je van je geliefde houdt en wanneer je weer terug komt. Dit versterkt het vertrouwen bij je geliefde (met verlatingsangst) dat je hem of haar niet zomaar zult verlaten. Daardoor voelt hij/zij zij zich veiliger in de relatie.

Ook al ben je niet altijd in staat om je geliefde te geven waar hij/zij om vraagt: probeer het toch. Zo zet je je over je eigen angst heen en zul je zien dat er niks rampzaligs gebeurt.

Bij de meeste koppels in deze dynamiek ontbreekt het inzicht en/of de relatievaardigheden, waardoor de relatie niet sterk genoeg is om dit soort triggersituaties samen aan te kunnen. Doe je dit echter consequent op deze manier als jullie getriggerd worden, dan zal de angst in hoog tempo afnemen en daarmee ook jullie conflicten. Zo helen jullie jezelf en elkaar in de relatie. Blijven dezelfde problemen voorkomen en weigert je geliefde je behoeften en grenzen te respecteren en eren, dan kun je altijd nog de relatie beëindigen. Je kunt nu gewoon lopen, praten en naar een plek gaan waar je behoeften en grenzen wel gerespecteerd worden, nietwaar?